Szukaj
Archiwa

Historia

Gałków to bardzo stara miejscowość. Jej początki sięgają XII wieku, kiedy to założona została niewielka osada przy brodzie na rzece Mroga. W miejscu owego brodu rzekę przecinał trakt wiodący z Wolborza do Włocławka.
Między rokiem 1232 a 1239 książę Konrad Mazowiecki dokonał aktu zamiany wsi z biskupem kujawskim Michałem. Biskup oddał księciu Będków w zamian otrzymał Gaucov (Gałków). Ta pierwsza wzmianka o Gałkowie znajduje się w nie datowanym dokumencie wystawionym w Płocku.
Nie znamy dokładnej daty lokacji Gałkowa na prawie średzkim, na tzw. surowym korzeniu, ale na pewno stało się to przed 1348 rokiem. Od tej pory istniały dwa Gałkowy: jeden niewielki – Gałkówek (dzisiejszy Gałkówek Parcela), posiadał zaledwie 5 do 7 osad włościańskich, położonych przy przeprawie na Mrodze i drugi Gałków (obecnie Gałków Duży), olbrzymi w porównaniu z pierwszym, posiadający aż 21 rodzin kmiecych i stale rozrastającą się rodzinę sołtysa.
W wieku XVI, Złotym Wieku, nastąpił stopniowy wzrost zamożności mieszkańców Gałkowa i zwiększyła się ich liczba. Biskupi kujawscy założyli folwark produkujący na ich własne potrzeby. Drewno z lasów było transportowane do Wisły i stamtąd spławiane do Gdańska, co wzbogacało włościan po opłaceniu danin biskupowi.
W pierwszych latach XVII stulecia w Gałkówku obok folwarku znajdowała się wieś, złożona z 9 osad kmiecych, 5 osad zagrodniczych, są tam 2 karczmy i młyn.
Wiek XVIII przyniósł liczne epidemie. Ludność obydwu Gałkowów drastycznie się zmniejszyła. W roku 1715 liczyła zaledwie 147 osób, w 1754 zaledwie 130 i dopiero w 1779 populacja wzrosła ponownie do 150.
W 1793 roku, po II rozbiorze Polski, król pruski Fryderyk Wilhelm II, a od 1797 jego syn, przejęli na własność dobra kościelne, w tym biskupów kujawskich, tworząc dobra królewskie. Do Gałkowa przybyli administratorzy króla pruskiego.
dworek w Gałkówku ParceliW 1807 roku, obydwa Gałkowy jako dobra królów pruskich przeszły na własność rządu francuskiego, będąc łupem wojennym Napoleona.
W rok później, gdy istniało już Księstwo Warszawskie, w Gałkowie utworzono Dobra Narodowe. Ich dzierżawcami zostali jednak dotychczasowi administratorzy pruscy : Biederman i Bucholtz.
5 czerwca 1845roku, a zatem już za rządów rosyjskich, car Mikołaj I podczas pobytu w Warszawie nadał towarzyszącemu mu Iwanowi Enochinowi majorat utworzony z Dóbr Narodowych w Gałkówku i Gałkowie.
W okresie Powstania Styczniowego, 25 września 1863 roku, o świcie, w Gałkowie doszło do potyczki między oddziałem powstańczym a kozakami. Zginęło kilkunastu powstańców, między innymi jeden z dowódców – Władysław Orłowski. Dla upamiętnienia tego wydarzenia ufundowano pamiątkowy kamień z orłem i napisem „Powstańcom 1863 roku -Ziemia Brzezińska”.
W 1864 roku, uwłaszczono włościan i powstała gmina Gałkówek. Pierwszym wójtem był Rel, drugim Rola-Różycki. Na przełomie XIX i XX w. w Gałkówku miało miejsce ważne wydarzenie: wybudowana została linia kolejowa łącząca Łódź z Koluszkami. Podzieliła ona Gałków na : Gałków Duży i Mały. Jej powstanie spowodowało rozwój Gałkowa Małego, napływ letników z Łodzi i korzystne połączenie między wsią a Łodzią. Wybudowano także nowy kościół pod wezwaniem św. Trójcy, a w 1911 roku założona została Ochotniczą Straż Ogniową.
23 listopad 1914 – pomiędzy oddziałami rosyjskimi i niemieckimi rozegrała się bitwa „pod Brzezinami”. Część działań miała miejsce na terenie Gałkowa. Oddziałami niemieckimi dowodził generał Litzmann. W lesie gałkowskim znajduje się cmentarz gdzie pochowano około 500 uczestników tej potyczki.
W okresie II Rzeczpospolitej miała miejsce parcelacja majątku majorackiego(stało się to w roku 1920),  powstał Gałków Parcela (Witosów). Na przełomie roku 1925/26,nastąpiła budowa koszar Jednostki Wojskowej Gałkówek.Lata międzywojenne to okres ożywionej działalności organizacji społecznych w Gałkowie: kółko Rolnicze, Teatr Dramatyczny, ZHP, koło Gospodyń Wiejskich, PCK, klub sportowy itp. Świadczyło to o społecznym zaangażowaniu mieszkańców wsi. W roku 1934, została wybudowana remiza strażacka. W okresie II wojny światowej, Gałków stał się częścią „Kraju Warty”, skąd wysiedlano mieszkańców do Generalnej Guberni. W latach wojny – zginęło 48 osób: 5 na wojnie, 35 zamordowano w obozach, a 8 w czasie wybuchu niemieckiej Składnicy Amunicji. Skladnica ta istniała od 1942 roku, dawała zatrudnienie ok.1000 osób. Wybuch , który nastąpił w 1944 roku spowodował śmierć 50 osób, natomiast bilans rannych to kilkaset osób. Do dziś nie wiadomo, kto stał za wysadzeniem składnicy. Prawdopodobnie wybuch spowodowała bomba zegarowa podłożona w transporcie kolejowym, który dotarł do Gałkowa.

Lata 50 stoją pod znakiem rozwoju życia kulturalnego w Gałkówku, działają wówczas: Teatr, świetlica, Biblioteka, zespół ludowy, Uniwersytet ludowy.

W 1973 roku Gałków przestał być gminą. Od tej pory wchodzi w skład Gminy Koluszki.

Więcej informacji w Muzeum i Bibliotece w Gałkowie Dużym.

Print Friendly, PDF & Email